अहमदनगर - छत्रपती शिवाजी महाराजांची जन्मनोंद, राज्याभिषेक मृत्यू नोंद असलेले ऐतिहासिक अप्रकाशित मोडीपत्र ऐतिहासिक वस्तू संग्रहालयाचे अभिरक्षक, मोडीअभ्यासक डॉ. संतोष यादव यांनी उजेडात आणले आहे.
पुण्याच्या सरदार आबासाहेब मुजुमदार यांचा संग्रह नुकताच ऐतिहासिक वस्तुसंग्रहालयाकडे अनुपमा मुजुमदार यांनी सुपुर्द केला आहे. या मोडी संग्रहात हजारो मोडी कागदपत्रे आहेत.
ऐतिहासिक वस्तू संग्रहालयाने तातडीने या दस्तऐवजाचे वर्गीकरण करण्याचे काम हाती घेतले. यासाठी नारायण आव्हाड, आनंद कल्याण, राहुल भोर यांनी दस्तऐवजाचे वर्गीकरण करत असताना छत्रपती शिवाजी महाराजांची नोंद असल्याचे पत्र अभिरक्षक डॉ. संतोष यादव यांना दाखवले.
त्यावर अधिक सखोल अभ्यास करून डॉ. संतोष यादव यांनी मोडी पत्रांचे लिप्यंतर केले. या पत्रामध्ये छत्रपती शाहू राज्यारूढ झाले, वैकुंठ गमन, या नोंदी आलेल्या आहेत.
त्याचबरोबर बाळाजी बाजीराव पेशवाई कधी करू लागले, वैकुंठगमन कधी झाले, नारायणराव पेशवे यांनी नऊ महिने राज्य केले. आबाजी त्र्यंबक यास दीवानगीचे वस्त्र दिले, अशा नोंदी आहेत.
छत्रपती शिवाजी महाराज यांचा जन्म शके १५४९ (इ.स. १६२७), पट्टाभिषेक (राज्याभिषेक) शके १५९६ (इ.स. १६७४), निधन (वैकुंठ गमन) शके १६०२ (इ.स. १६८०) झाल्याच्या मोडी लिपीतील नोंदी आढळून आल्या आहेत
तसेच या पत्रात बाळाजी विश्वनाथ, माधवराव बल्लाळ, सवाई माधवराव यांच्या राज्यरोहनाच्या व वैकुंठ गमनाच्या नोंदी उल्लेखित केलेल्या आहेत.
डॉ. यादव यांच्या मते हे पत्र इसवी सन १८०० ते १८५० च्या दरम्यान लिहिलेले असावे. यातील सर्व नोंदी तपासल्या असता सर्व नोंदी बरोबर आहेत. छत्रपती यांची जन्म नोंद इ. स. १६२७ अशी या पत्रात उल्लेख आहे. या पत्रावर कुठेही शिक्का आढळला नाही.
ऐतिहासिक वस्तु संग्रहालयाचे कार्यकारी विश्वस्त डॉ. रवींद्र साताळकर या पत्राविषयी म्हणाले की, हे पत्र मराठी व इंग्लिश लिप्यंतर करून संग्रहालयाच्या शोकेसमध्ये अभ्यासकांना पाहण्यासाठी, अधिक संशोधनासाठी ठेवले जाईल.
जिल्हाधिकारी तथा संग्रहालयाचे अध्यक्ष डॉ. राजेंद्र भोसले यांनी या पत्राबाबत म्हटले आहे की, संग्रहालयात छत्रपतींची २० फूट लांबीची वंशावळ, छत्रपती संभाजी महाराजांचे दुर्मिळ छायाचित्र आहेच. त्यात या पत्राची भर पडेल. या दुर्मिळ ऐतिहासिक मोडी पत्रांचा ठेवा दिल्याबद्दल मुजुमदार कुटुंबीयांचे त्यांनी धन्यवाद व्यक्त केले.
या मोडी पत्रसंग्रहातून आणखी ऐतिहासिक नोंदी समोर येतील, असे डॉ. संतोष यादव यांनी सांगितले. त्यांना नारायण आव्हाड, आनंद कल्याण, राहुल भोर, रामदास ससे, बापू मोढवे, गणेश रणसिंग यांची बहुमोल मदत झाली.
सरदार आबासाहेब मुजुमदार यांची थोडक्यात माहिती. श्रीमंत सरदार आबासाहेब मुजुमदार हे एक अलौकिक व्यक्तिमत्व खास सरदारकीचा मान त्यांना मिळाला होता. संस्थानिकांच्या वतीने प्रतिनिधी म्हणून इ. स. १९२९, १९३०, १९३१ तीनही गोलमेज परिषदेला ते उपस्थित होते.
नगर तालुक्यातील वाळकी हे गाव त्यांना जहागिरी म्हणून मिळाले होते. अनेक शास्त्रांचा आणि कलांचा त्यांना छंद होता. संगीत, इतिहास, अध्यात्म, चित्रकला, फोटोग्राफी भाषा अभ्यास, देशी-परदेशी खेळ, गायन कलेचे ते उस्ताद होते.
या विविध छंदातून त्यांनी ३५ हजार चित्रांचा व जुन्या दुर्मिळ वाद्यांचा संग्रह त्यांनी केला आहे. संगीताबरोबरच त्यांचे इतिहासावर प्रेम होते. मराठा इतिहासावर त्यांचा सखोल अभ्यास होता. आबासाहेबांना तेरा भाषेची जाण होती.
या सर्व भाषेतील संदर्भग्रंथ व मोडी, फार्सीचे दप्तर, अनेक दुर्मिळ पुस्तकांचा संग्रह गणेशमूर्ती असा दुर्मिळ अमूल्य ठेवा व दोन लक्ष रुपयांचा धनादेश आबासाहेबांची नातसून अनुपमा मुजुमदार यांनी ऐतिहासिक वस्तू संग्रहालयास सुपुर्द केलेला आहे.
दरवर्षी अभ्यासकांना अबासाहेब मुजुमदार इतिहास संशोधक पुरस्कार दिला जातो. यावेळीचा पुरस्कार इतिहास अभ्यासक मोडी जाणकार राज मेमाने यांना दिला गेला आहे. त्यातीलच काही ऐतिहासिक दस्तऐवजातील नोंदी आज समोर येत आहेत.
